Als wij als gebruikers niet beseffen dat onze hersenen gelukshormonen produceren als reactie op variabele beloningen, zijn we vanzelfsprekend een makkelijke prooi voor de zeer ervaren cybertechbedrijven. Zoals Harris zegt: “Een variabele beloning is niets anders dan een hendel overhalen en er de ene keer iets voor terugkrijgen – oh, spannend! – en de andere keer niet.”
Een simpel voorbeeld van hoe onze primitiefste hersenfuncties tegen ons gebruikt worden: als we onze berichtenfeed bekijken, naar beneden swipend om te refreshen, hopen we op een beloning. Is dit nog wel bewust mediagebruik te noemen? En kiezen we dan echt zelf wat we met onze tijd doen? Als je dit aan Tristan Harris en veel andere onderzoekers vraagt, is het antwoord luid en duidelijk ‘nee’.
“Aanbieders van videostreams, contact- en netwerkapps en nieuwsportals vechten allemaal om onze aandacht,” weet Harris. Dat is de kern van het probleem. Technologie ontwikkelt zich immers niet in het wilde weg. Elke innovatie is het antwoord op een andere innovatie van een concurrent. De snelle verspreiding van nepnieuws is een van de vervelende bijeffecten van deze vicieuze cirkel. “Boosheid levert meer schermtijd op dan tevredenheid,” aldus Harris. Items waar we verontwaardigd over zijn, delen we vaker met vrienden, zoeken we vaker op en volgen we met enige verbetenheid. De bijbehorende algoritmen detecteren dat ook en leveren ons dus meer overeenkomstige content.
Dat hoeft niet per se nepnieuws te zijn, maar één ding is zeker: om in onze feeds en in onze tijdlijnen te verschijnen, doet het er helemaal niet toe dat de inhoud feitelijk juist is. “Bedenk dat een persoonlijke nieuwsfeed niet door mensen wordt gemaakt, maar door algoritmen,” waarschuwt Harris. “En die zijn er niet op geprogrammeerd om ons te tonen wat waar of goed is voor ons, maar op wat onze aandacht het langste vasthoudt.”