“Human-centered design begint waar functionaliteit ophoudt”

Uw ontwerpbenadering is human-centered. Wat houdt dat in?
Kijk, wij mensen doen vreemde dingen. We plaatsen kerstbomen in onze huizen, dragen hoge hakken en kijken gefascineerd hoe een kat zijn vacht likt. Human-centered design gaat erover dat we niet zo rationeel zijn als we denken. Het gaat over onze relatie tot objecten en tot elkaar, zowel als individuen als met z’n allen. Te lang hebben we design als een rationele, systematische activiteit beschouwd. Maar in werkelijkheid zijn mensen tenminste voor een deel irrationeel en dat maakt ons juist zo aantrekkelijk en poëtisch. Het is interessant om te ontdekken hoe de mens echt in elkaar steekt, om de ware poëzie achter ons handelen te ontrafelen. Met dit in gedachte probeert mijn studio met zo min mogelijk bronnen maximale waarde te creëren die zo lang mogelijk meegaat.

Hoe past u human-centered design toe?
Human-centered design gaat over de verbindingen tussen mensen en de door hen geschapen omgeving. Functionaliteit staat daarbij voorop, maar dat is wel de laagste trede in het geheel. Vaak zijn we al tevreden als iets functioneert, maar daar begint human-centered design pas. Het is onze taak om dingen naar een hoger niveau te tillen. Een niveau waarop vragen ontstaan over het hoe en waarom en waarop dan moeilijke antwoorden volgen. De objecten die ik maak vertolken ook onze waarden, onze dromen, onze ideeën.

Wat betekent dat in het algemeen voor ons? En speelt duurzaamheid daarin nog een rol?
Ik denk dat het betekent dat als we in staat zijn en bereid zijn om bewust om te gaan met de objecten om ons heen, dat dan deze kunstmatige omgeving betekenis krijgt, net zoals de natuurlijke omgeving die al heeft. En als de objecten die ons omringen veelzeggender worden, gaan we beslist ook meer nadenken over het doel ervan, waardoor ze langer waardevol blijven. Voor duurzaamheid hebben we minder objecten nodig van grotere waarde. Minder van meer.

Wat is een goed voorbeeld van uw mensgericht design?
Een van mijn bekendste ontwerpen is een grote lamp in de vorm van een klok. We hebben allemaal wel eens een klok horen luiden. Klokken klinken ter verwelkoming, vereniging, alarmering en om de tijd aan te geven. De klok was het eerste massacommunicatiemiddel. Het was de eerste mogelijkheid om mensen op grote afstand te bereiken. Onze lamp doet hetzelfde en brengt mensen bij elkaar.

Wanneer en hoe is design de menselijke maat uit het oog verloren?
Toen rationalisme en minimalisme de boventoon gingen voeren en het tijdperk begon van het modernisme. Modernisten baseren hun besluitvorming op rationaliteit. Daardoor zijn we design als iets gaan beschouwen dat het hoofd moet aanspreken, maar mensen zijn meer dan hun hersenen. Sinds het aanbreken van de moderne tijden berekenen we alles. Kijk naar de architectuur: huizen zijn Excel-spreadsheets, geen woningen meer. Natuurlijk is het verstand een goed vertrekpunt, want elk object moet immers aan basiseisen qua functionaliteit voldoen. Maar stop dan niet bij die minimum vereisten. In elk geval niet als je iets aan de maatschappij wilt toevoegen.

Hoe voeg je immateriële waarde toe aan een object?
Dat is niet zo moeilijk, maar het is nog niet tot iedereen doorgedrongen. Als er een voorwerp is waar je helemaal gek op bent, waar je misschien lang naar hebt gezocht, dat precies hetzelfde kan als andere voorwerpen maar waar je nooit afstand van zou willen doen, dan heb je iets gevonden dat toegevoegde waarde heeft. Staat er iets in jouw huis en scheelt het je niets dat het er is, zou je het zo inruilen voor iets soortgelijks? Nou, jammer dan, dan had je het op de eerste plaats niet moeten kopen of het voldoet volstrekt niet aan de verwachtingen.

Wat redt u uit uw huis als dat in de fik staat?
Ik heb een lelijke aardewerken pot van drieduizend jaar oud. Dat ding heeft ik weet niet hoe lang op de bodem van de oceaan gelegen. Het is van een Aziatisch schip gevallen waarop het meer dan honderd jaar is gebruikt. Die pot staat nu 23 jaar in mijn huis. Ik voel me er nederig bij. Mijn eigen designlabel Moooi maakt nu kopieën van deze oude pot in de vorm van porseleinen vazen. Dus na drie millennia heeft die lelijke pot nakomelingen gekregen. Het voelt alsof ik de pot en diens maker een familie heb geschonken. Die pot is ongekend belangrijk voor mij.

De designwereld kent u als een creatieve kracht die met fantasie en passie werkt. Wat is het geheim van de smid?
Dat ik leef, dat ik mens ben. Ik voeg menselijkheid toe. Ik laat mijn hersenen kraken, maar ga verder dan dat. Als we in mijn studio aan een nieuw project beginnen, vertel ik het team: laten we het van alle kanten bekijken en niets vergeten. We moeten het slim aanpakken en alle functies in ogenschouw nemen. Als we dat gedaan hebben, als we het probleem op slimme wijze hebben opgelost, zeg ik tegen iedereen: voeg er nu lagen vol poëzie, liefde en verrassingen aan toe. Maar zo, dat niemand het merkt. Niemand is dol op het slimste kind in de klas, maar als het liefste, meest bescheiden en mooiste meisje in de klas ook het slimste is, zal iedereen van haar houden.

Uw studio heeft het concept en de inrichting bedacht voor het Audi City Lab tijdens de Milan Design Week 2021. Wat is de inhoudelijke en visuele boodschap ervan?
Licht als informatiemedium en om een ambiance mee te creëren, is belangrijk voor Audi en cruciaal voor de beleving in het Audi City Lab. Overal zijn lampen. Die geven de route aan, trekken de aandacht, vertellen een verhaal, spelen met je zintuigen en houden je alert. Het is een intuïtief spel dat automerken als geen ander beheersen. Afgezien van de verlichting zijn er de Audi-stoelen. Ik vind het bijzonder interessant dat een autostoel van Audi op geen enkele manier lijkt op de stoelen die je thuis hebt. Dat is ook wat je verwacht, want een autostoel is geen stoel uit je woonkamer. Dat komt door het functionele verschil, maar er komt ook symboliek bij kijken. Daarom hebben we voor Milaan een Audi-autostoel ontworpen voor in een woonomgeving. We halen dus twee werelden door elkaar en creëren op die manier een anomalie.

Over Audi-stoelen gesproken: de interieurs van de Audi sphere-conceptcars zijn volgens human-centered design ontworpen. Wat is er mensgericht aan een auto?
Het is toch gek dat je lichaam met enorme snelheid twintig centimeter boven de keiharde grond vliegt? Slechts beschermd door een relatief kleine ruimte. De grote uitdaging zit dan ook niet zozeer in de fysieke en functionele kenmerken van een auto, maar vooral in het voorkomen van paniek in die rijdende ruimte. Auto’s moeten mensgerichte, symbiotische en bionische creaties zijn. De inzittenden en hun auto moeten volkomen op elkaar kunnen vertrouwen.